Afgelopen half jaar heb ik een opleiding Systemisch werken gevolgd. Ik heb het voor mijn beroep als psychosociaal therapeut als een grote meerwaarde ervaren.

Veel mensen denken gelijk aan familieopstellingen als het gaat over systemisch werken. Dat klopt, dat is er een belangrijk onderdeel van. Toch gaat systemisch werken veel verder. Ook binnen organisaties en andere groepen mensen speelt systemisch werken een grote rol. Tijdens een familieopstelling wordt het systeem geplaatst in een ruimte. Volgens Bert Hellinger (een van de grondleggers van het systemisch werken) is een familie een systeem. Ouders, grootouders, broers, zussen, kinderen, zelfs als ouders gescheiden zijn of wanneer er een abortus wordt gepleegd behoort deze persoon tot het bepaald systeem. Dit systeem heeft een collectief geweten, wat voornamelijk in het teken staat van overleven binnen de familie. Wanneer iemand in het systeem wordt buitengesloten, dan zal een ander familielid dit gat proberen op te vullen. Het systeem begint uit balans te raken. Veel problemen in het latere leven vinden hier hun oorsprong.

Enkel belangrijke uitgangspunten van systemisch denken wil ik hier naar voren brengen:

• Fenomenologisch waarnemen en systemisch werk. Je gaat bij systemisch werken uit fenomenologisch waarnemen, uitgaan van de verschijnselen die zich voordoen. Als waarnemers vraagt het training om onbevangen te kunnen kijken in wat zich voordoet. Je kunt onbevangen kijken naar wat er is. Zonder oordeel interpreteren, puur als informatie. Dit vraagt een zekere afstand.
• De wetmatigheid dat het je goed zal gaan als je je ouders de juiste plek geeft, respectvol en laten bij hen wat van hen is. In bepaalde situatie is het ook nodig om als volwassen zaken terug te geven als je die voor als kind voor je ouders gedragen hebt. Je zou dit ook kunnen doortrekken naar je plek binnen een organisatie, heb respect voor je leidinggevende.
• Je plek in het gezin van herkomst, belangrijk is dat je de juiste plek in de kinderrij in neemt. Het oudste kind heeft een duidelijk andere rol dan het jongste kind of een plek er tussenin. Rolverwarring vraagt herstel, via een opstelling kan dit rechtgezet worden.
  Dynamieken, zijn veelal onbewuste patronen, krachten zoals gedragingen, gevoelens en projecties die in en tussen mensen en binnen en tussen systemen spelen; ze geven stuwkracht aan de relatie. In familielijnen, verschillende generaties zie je dynamieken terugkomen. Voorbeelden van dynamieken kunnen zijn: Schaamte, mensen uitsluiten, ruzie maken, geheimen, ziekte, schulden en bijvoorbeeld armoede. Daarom kan het zinvol zijn een genogram te maken van je familielijn. Ook binnen organisaties kan sprake zijn van dynamieken.

Voor mij is tijdens deze opleiding weer bevestigd dat je volwassen sociale positie in relatie tot de ander voor een groot gedeelte gelinkt is met je positie in het gezin van herkomst. Loop je vast als volwassenen dan vraagt het mogelijk herstel van die positie in je kinderjaren. Systemisch werken kan dan een stuk gereedschap zijn wat je als Psychsociaal therapeut in kunt zetten. Is je belangstelling gewekt en weet je er nog onvoldoende van? Lees er een goed boek over, tip; Vonken van verlangen.

Ruud van Hal
Psychosociaal therapeut en bestuurslid Stichting Rosegarden