Regelmatig worden er tieners en adolescenten aangemeld voor therapie. In de loop van de tijd ben ik deze doelgroep sterk gaan waarderen en is me opgevallen dat er miskenning en onderwaardering is. Begrijpelijk raken er veel van hen in de knel.

Wanneer zijn het pubers, tieners of adolescenten? In de literatuur worden verschillende indelingen gehanteerd.

• Puber: de periode dat een jongen of meisje geslachtsrijp wordt, leeftijd van 10 tot 14 jaar
• Tiener: 12 tot 16 jaar
• Adolescent: 16 tot 23/25jaar
  Deze periode is altijd al complex geweest. Rond 1900 beschreef psycholoog Stanley Hall de puberteit en adolescentie als een tijd van storm en stress waarbij conflicten met ouders, stemmingswisselingen en risicogedrag al kenmerkend werden genoemd.

Of het nu gaat om kinderen, tieners of adolescenten, essentieel is wat heb je als ouders en opvoeders voor ogen bij de opvoeding. Een kopie van hoe jij als volwassen vind dat het moet of wil je hen ondersteunen om volwassen mensen te worden met een eigenheid en in staat tot het nemen van besluiten en hier de verantwoording voor willen dragen. Mogen het autonome mensen worden die in staat zijn tot verbinding?

In de hersenen zijn twee perioden van sterke groei en ontwikkeling waar te nemen, in de eerste 3 jaar na de geboorte en in de leeftijd van 12 tot 18 jaar met een uitloop naar 25 jaar.
De puberteit start meestal vanaf de 10 jaar en kan per kind sterk verschillen. De start hiervan vindt plaats onder invloed van hormonen. Meisjes zijn vaak een jaar eerder dan jongens. Het begint met een aantal lichamelijk veranderingen welke in gang worden gezet door afscheiding van d e geslachtshormonen door de endocriene klieren, aangestuurd door de hypothalamus in d hersenen. De start van de puberteit begint gemiddeld bij zwaardere kinderen eerder, ook in bepaalde culturen zijn er verschillen waarneembaar. Ook blijkt dat hoog intelligente kinderen vaak pas later in de puberteit komen.

De toename van de verschillende hormonen hebben een grote invloed op hoe we ons voelen maar ook een grote invloed op de ontwikkeling van onze hersenen. Dit is kenmerkend voor de puberteit maar vind ook plaat in de adolescentie. Er vindt dan een grote verandering plaats in de structuur van de hersengebieden en communicatie tussen de hersengebieden. Dit proces verloopt niet evenwichtig waardoor bepaalde hersengebieden zich sneller ontwikkelen dan anderen. Veel tieners raken hierdoor in disbalans. Het limbische deel groeit relatief sneller dan de prefrontale cortex. Dit zou de oorzaak zijn van de toename van impulsief en risicovol gedrag in die periode. Het voorste deel van de hersenen, de prefrontale cortex in de hersenen blijft het langst door ontwikkelingen. Wel tot je 25 jaar en dit heeft met name gevolgen voor het vermogen tot planning en organisatie.

De tienertijd en adolescentie is een periode van werk in uitvoering. De overstap naar volwassenheid en voor eenieder een uniek proces. In die periode ontstaan er andere behoeften en komen er ook andere problemen bij. Ander slaappatroon en vrienden worden belangrijker dan ouders. Sommige psychiatrische ziektebeeld komen dan tevoorschijn. Het is ook vooral een periode van kracht, nieuwe creativiteit en doorzettingsvermogen.

Als ouders en onderwijssystemen zijn we vaak niet goed in staat om aan te sluiten bij de behoeften van de jongeren in deze levensfasen. Ik wil dan ook een pleidooi houden voor een andere benadering van tieners en adolescenten. In mijn praktijk en samenwerking met ouders en onderwijsinstellingen is vaak nog wel de kennis maar niet de vaardigheid om hiermee om te gaan. Verschillende onderzoeken geven goede handvatten hiervoor. Voor belangstellende het advies Het puberende brein te lezen van Eveline Crone.

Ruud van Hal
www.setarforyouth.nl